ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਯੁੱਗ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਜਨ-ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਆਊਟਰੀਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਵਿਗਿਆਨ ਬਾਰੇ ਸੂਚਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੋਹ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਰਵੱਈਏ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਨੁਛੇਦ 51ਏ (ਐੱਚ) ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਰਜ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੁਭਾਅ, ਮਾਨਵਵਾਦ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਰੇਕ ਨਾਗਰਿਕ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੋਵੇਗਾ।
ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਨੇ ਸਾਇੰਸ, ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ (ਐਸ.ਟੀ.ਆਈ.) ਆਊਟਰੀਚ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਲਿਜਾਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸੰਚਾਲਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ STEM ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਚੇਤਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਚਿਲਡਰਨ ਸਾਇੰਸ ਕਾਂਗਰਸ
ਨੈਸ਼ਨਲ ਚਿਲਡਰਨ ਸਾਇੰਸ ਕਾਂਗਰਸ 10-17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਬਾਰੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਪੱਧਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ ਜਿਸ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਦਿੱਤੇ ਥੀਮ 'ਤੇ ਛੋਟੇ ਖੋਜ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿੰਨਾ ਨੂੰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਰਾਜ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪੀ.ਐਸ.ਸੀ.ਐਸ.ਟੀ. ਰਾਜ ਦੀ ਨੋਡਲ ਏਜੰਸੀ ਵਜੋਂ ਰਾਜ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚਿਲਡਰਨ ਸਾਇੰਸ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਰਾਜ ਦੇ 10,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ
ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ, ਜੰਗਲਾਤ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਮੰਤਰਾਲੇ (MoEF&CC) ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜ ਦੀ ਨੋਡਲ ਏਜੰਸੀ ਹੈ।. ਇਸਦੇ ਤਹਿਤ, ਬੱਚਿਆਂ/ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਟਿਕਾਊ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ, ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ, ਮੁਹਿੰਮਾਂ, ਮੁਕਾਬਲੇ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਕੈਂਪਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਰਾਜ ਭਰ ਵਿੱਚ 6200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਈਕੋ-ਕਲੱਬਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਈ.ਈ.ਪੀ. ਦੇ ਤਹਿਤ, ਗ੍ਰੀਨ ਸਕੂਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਵੈਟਲੈਂਡਜ਼ ਦੀ ਸੰਭਾਲ 'ਤੇ ਮੁਹਿੰਮ, ਵਿਸ਼ਵ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦਿਵਸ ਅਤੇ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦਿਵਸ ਦਾ ਜਸ਼ਨ, ਕੁਦਰਤ ਕੈਂਪ, ਵਰਮੀ-ਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਅਤੇ ਵਾਟਰ ਹਾਈਸੀਂਥ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 'ਤੇ ਹੈਂਡ-ਆਨ-ਟਰੇਨਿੰਗ ਵਰਕਸ਼ਾਪ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ, ਮੋਬਾਈਲ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਰਕਸ਼ਾਪ, ਜ਼ੀਰੋ ਪਲਾਸਟਿਕ ਵੇਸਟ ਸਕੂਲ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨ ਲਾਈਫ 'ਤੇ ਸਾਇੰਸ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਰਗੀਆਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਭਰ ਤੋਂ 12 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਜਸ਼ਨ
ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ ਦਿਵਸ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦਿਵਸ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਫਲੈਗਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਨੋਡਲ ਏਜੰਸੀ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦਿਵਸ ਹਰ ਸਾਲ 28 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ 22 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਲਾਨਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਆਮ ਜਨਤਾ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਉਤਪਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ 'ਤੇ ਖੇਤਰੀ ਕੇਂਦਰ (RCE) ਨੈੱਟਵਰਕ
ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਨੇ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ (ESD) 'ਤੇ ਖੇਤਰੀ ਕੇਂਦਰ ਆਫ਼ ਐਕਸਪਰਟਾਈਜ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ (ਆਰਸੀਈ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। RCE ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ-ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਐਡਵਾਂਸਡ ਸਟੱਡੀਜ਼ (UNU-IAS), ਜਾਪਾਨ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 10ਵੇਂ ਆਰਸੀਈ ਅਤੇ 100ਵੇਂ ਗਲੋਬਲ ਆਰਸੀਈ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। RCE ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਪਛਾਣ 'ਖੇਤਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਛੋਟੇ ਕਦਮਾਂ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਸਸਟੇਨੇਬਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਸਟੇਟ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ, ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ, ਐਸਸੀਈਆਰਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਮੋਹਾਲੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਾਈਵਾਲਾਂ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣਿਆ ਹੈ। RCE ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਖੇਤਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ESD ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਸਕੂਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ
ਹੋਣਹਾਰ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ, ਉਦਯੋਗਾਂ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੁਕ ਕਰਕੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਧੀਨ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਾ ਚੁਣਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਦੌਰੇ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ
ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੇਤਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ 'ਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਓਰੀਗਾਮੀ ਦੁਆਰਾ ਗਣਿਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ, ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕਲ ਥਿਊਰਮਜ਼ ਦੀ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਵਿਆਖਿਆ, ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਫਿਊਜ਼ਨ ਤੋਂ ਊਰਜਾ, ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ, ਕਠਪੁਤਲੀ ਰਾਹੀਂ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ ਸੰਚਾਰ, ਚਮਤਕਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਵਿਗਿਆਨ, ਇਨੋਵੇਟਿਵ ਫਿਜ਼ਿਕਸ ਅਤੇ ਕੈਮਿਸਟ੍ਰੀ ਟੀਚਿੰਗ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ।
ਖੋਜ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਲਿਖਣ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ(AWSAR)
ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਗਿਆਨ ਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਣ ਲਈ ਖੋਜ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਸ਼ਾ ਮਾਹਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਖੋਜ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਯੋਗ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇਨਪੁਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰ, ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਵਿਸਥਾਰ (SCoPE)
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਨੇ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰਸਾਰ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰ, ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਵਿਸਥਾਰ (SCoPE) ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਮਾਸਿਕ ਈ-ਸਾਇੰਸ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਜਿਗਿਆਸਾ' ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਗਿਆਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਅਤੇ ਸਰੋਤ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। SCOPE ਦੇ ਤਹਿਤ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ (ਏ.ਆਈ.ਆਰ.), ਪਟਿਆਲਾ ਦੁਆਰਾ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ 'ਤੇ ਮਾਸਿਕ ਰੇਡੀਓ ਭਾਸ਼ਣ ਵੀ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ (SSR) ਦੇ ਤਹਿਤ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰ
ਸਮਾਜਿਕ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਗਿਆਨ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ (SSR) ਨੀਤੀ ਦੇ ਤਹਿਤ, PSCST ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਰਪੋਰੇਟਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ 'ਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ‘ਵਿਪਰੋ ਅਰਥੀਅਨ ਐਜੂਕੇਟਰਜ਼ ਅਵਾਰਡ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ’ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਤਹਿਤ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦਸਗਰਾਂਈ (ਰੋਪੜ) ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਮਾਰਟ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ, ਪਟਿਆਲਾ ਨੂੰ ਵਿਪਰੋ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲੌਰ ਵਿਖੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਲਈ 50,000/- ਰੁਪਏ ਨਕਦ, ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪੱਤਰ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ ਹਵਾਈ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
PSCST ਨੇ ਲਰਨਿੰਗ ਲਿੰਕਸ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ, ਅਟਲ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਮਿਸ਼ਨ, ਨੀਤੀ ਆਯੋਗ ਅਤੇ ਡੇਲ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀਜ਼ ਨਾਲ ਵੀ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਟਲ ਟਿੰਕਰਿੰਗ ਲੈਬਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਵਿਘਨਕਾਰੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਗੇਮਿੰਗ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸ਼ੇਕੋਡਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲਾ
PSCST ਆਪਣੇ STEM ਆਊਟਰੀਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪੱਧਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲੇ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਕਈ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਪੱਧਰ ਦੇ ਉੱਘੇ ਸਰੋਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਗਤੀਵਿਧੀ ਕਾਰਨਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਲਈ ਰਾਤ ਨੂੰ ਅਸਮਾਨ ਦੇਖਣਾ, ਵਿਗਿਆਨ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਿਡਲ, ਹਾਈ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਕੁਇਜ਼, ਪੋਸਟਰ, ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵੀ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਭਾਗ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿੰਟ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਅਤੇ ਭਰਵਾਂ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਇਸਰੋ ਲਾਂਚ ਸਾਈਟ ਲਈ ਸਕੂਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ
ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਰੁਚੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸ੍ਰੀਹਰੀਕੋਟਾ ਵਿਖੇ ISRO ਲਾਂਚ ਸਾਈਟ ਤੋਂ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਸਕੂਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੌਰੇ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੰਤਰੀ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ PSCST ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ 30 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਬੈਚ ਨੇ 14 ਜੁਲਾਈ, 2023 ਨੂੰ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਲਾਂਚ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਸ਼੍ਰੀਹਰੀਕੋਟਾ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, PSCST ਨੇ PSLV-C56/DS-SAR ਅਤੇ ਆਦਿਤਿਆਐਲ-1 ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਲਾਂਚਿੰਗ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਦੋ ਹੋਰ ਬੈਚਾਂ ਦੇ ਸ਼੍ਰੀਹਰੀਕੋਟਾ ਵਿਖੇ ਦੌਰੇ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੱਤੀ।
Contact Person(s):
ਡਾ: ਕੇ.ਐਸ. ਬਾਠ
ਸੰਯੁਕਤ ਡਾਇਰੈਕਟਰ
ਈਮੇਲ: kulbirsingh[dot]bath[at]punjab[dot]gov[dot]in
ਡਾ: ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਠਾਕੁਰ
ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿਗਿਆਨੀ
ਈਮੇਲ: mandakini[dot]thakur[at]punjab[dot]gov[dot]in